Güncel Eğitim Sitesi

Çocuk Edebiyatı'nda Şiir

Çocuk Edebiyatı'nda Şiir

ÇOCUK EDEBİYATI' NDA ŞİİR
ŞİİRİN TANIMI
Türkçe sözlükte şiir: 'Seslerin, ritimlerin, uyumların kaynaşmasıyla en güçlü duyguları, izlenimleri, coşkuları canlandırma ve etkileme sanatı' diye tanımlanmaktadır.
A. Ferhan Oğuzkan' a göre: Düzyazıya göre daha çok estetik değerler taşıyan ve daha yoğun bir dikkat gerektiren bir yazı türüdür.
Alemdar Yalçın'a göre: 'Şiir duygulara hitap eden, orda kök salıp yeşeren, meyvesini hayallerle süsleyip, ahenkle sergileyen sanattır.
ŞİİRİN ÖZELLİKLERİ
Ses yönünden ayrı bir özellik veren başlıca özellikler:
Aliterasyon; bir uyum etkisi sağlamak için aynı sesleri, aynı heceleri veya harfleri tekrarlama sanatıdır.
Kafiye; şiire ses zenginliği verdiği gibi ona düzen ve biçim de kazandırır.
Yarım kafiye; tam kafiyeden daha az sesten yararlanarak yapılan bir kafiye türüdür.
Ölçü; manzum eserlerde mısraları hece ve durak bakımından denk oluşuna denir. Şiire ritim kazandırır, düşünce ve duyguları daha vurgulu ve etkili biçimde anlatımını sağlar.
NOT! Şiirin genel olarak düzyazıdan ayrılan en belirgin yanı kafiyeli oluşudur.
ÇOCUK VE ŞİİR
Çocuk şiir okumaktan, dinlemekten ve ezberlemekten zevk duyar. Çocuğun şiire karşı bu durumu bir yazıda şöyle açıklanmaktadır:
'Çocuklar yetişkinlerin klişe halinde kullandıkları sıfat takımlarına, mecazlara ve benzetmelere pek itibar etmezler. Kendi iç dünyalarını ve düşünme tarzlarını yansıtan şekilleri tercih ederler. Böylece şairle çocuk anlatım serbestliğinde, yenilik ve tazelik ardında gitmekte birleşmiş olurlar. Çocukları şiire yaklaştıran bir başka husus da ahenk unsurudur. Durağı, kafiyesi, iç ahengiyle çok kez kısa şekliyle şiir, her normal çocukta var olan ritim duygusunu besler, müzik ihtiyacını karşılar.'
Çocuklar için seçilen parçaların hayattan zevk almak, duygusal yaşantılarını zenginleştirmek, görüş ufuklarını genişletmek bakımından değerli ve etkili olmaları gerekir.
Çocuklara, daha küçük yaşlarda, yapma ve içten şiirler arasındaki ayrımı görebilme fırsatları verilmelidir. Bunun için çocuklara uygun örneklerin tanıtılması, dinlettirilmesi ve okutturulması ile bu amaca kolayca ulaşılabilir.
ÇOCUKLARIN SEVDİKLERİ ŞİİRLER
Çocukların şiirle ilişkisi önce dinlemekle başlar. Sonraları kendileri okuyarak ve ezberleyip söyleyerek bu ilişkiyi sürdürürler. Kısa ve ahenkçe zengin manzumelerden zevk alırlar. Çocuklar okul çağında zihinsel ve ruhsal gelişmelerine uygun olarak lirik ve öğretici şiirlerden de hoşlanmaya başlarlar.
a)Tekerlemeler: Masallarda, halk hikayelerinde sözün başında veya arasında, kimi zaman konuyla ilgili, kimi zaman da sadece güldürü unsuru olarak söylenen yarı anlamlı yarı anlamsız sözlere denir. Komik tasvirler ve akıl dışı olaylar sayesinde çocukları eğlendirici ve güldürücü özelliği vardır. Kaynağı eski masallar, türküler ve destanlardır.
b)Öteki Şiirler:
Doğa olaylarına ve görünümlerini anlatan şiirler
Evcil hayvanları konu alan şiirler
Büyük adamlar ile ulusal, dinsel ve yöresel bayramları konu alan şiirler
Günleri konu alan şiirler
Çocukların ruhsal durumlarını dile getiren ve sanat yönünden güçlü ve etkili şiirler

Çocuk Edebiyatı'nda Şiirin Tarihi Gelişimi
Türk edebiyatında çocuklara yönelik şiir iki ayrı yönde gelişme göstermektedir.
1)Çocuk duyarlılığını yansıtan ve tamamen çocuk için yazılmış şiirler
2)Çocuğu ele alan ve çocuktan söz eden şiirler
Çocuktan söz eden şiir örneklerine ilk defa İslamiyet'in kabulünden sonraki dönemde görülmektedir. Bu dönemde, şairlerimiz daha çok çocuğu malzeme olarak kullanarak şiirler yazmışlardır. Şiirlerde, çocuğa birtakım davranışları kazandırma, ahlak kurallarını benimsetme, onları eğitme çabası içinde olmuşlardır.
Divan edebiyatı döneminde, çocuk yeterince dikkate alınmamıştır. Bunun nedeni onun terbiye edilerek, büyüklerinin gözetiminde yetişecek ve gelişecek bir varlık olarak görülmemesidir.
Bu dönemde yazılan Nabi'nin Hayriye'sini bu durumun dışında tutmak gerek.
Türk Edebiyatı'nda çocuğa yönelik şiirler Tanzimat Fermanı ile başlamıştır
Önce çeviri ve uyarlama, sonra da adapte ve telif eserler yoluyla Batı edebiyatının fabl türündeki manzumeler edebiyatımızda çocuk şiirine geçişin ilk adımı olarak değerlendirilir.
Şinasi' nin 'La Fontaine' den çevirdiği 'Kurt ile Kuzu Hikayesi', kendisinin yazdığı 'Eşek ile Tilki', 'Karakuş Yavrusu ile Karga', 'Arı ile Sivrisinek' gibi eserler

Recaizade Mahmut Ekrem'in La Fontain'den çevirdiği fabllar ve sonradan ölen oğlu için yazdığı şiirler
Muallim Naci'nin 'Kuzu', 'Kırlangıç', 'Avcı', 'Oduncu ile Azrail' gibi manzumeler
Nabızade Nazım'ın ' Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk' gibi eserler çocuk edebiyatında şiirin ilk habercileridir.
'Şermin' adlı eseriyle sadece çocuklara yönelik şiirler yazan kişi Tevfik Fikret'tir.
Çocuk edebiyatı alanında ilk ciddi çalışmaları sergileyen Alaaddin Gövsa 'Çocuk Şiirleri' adlı eserinde yurtseverlik, kahramanlık, doğa sevgisi ve ahlak gibi konuları işlemiştir.
Ali Ulvi Elöve' nin 'Çocuklarımıza Neşideler'
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ŞAİRLERİ
▪Ziya Gökalp
▪Mehmet fuat köprülü
▪Mehmet Emin Yurdakul
▪Ahmet Cevat Emre
▪Celal Sahir Erozan
▪Kazım Nami Duru
▪İsmail Hikmet Ertaylan
▪Fazıl Ahmet Aykaç
CUMHURİYET DÖNEMİ ŞAİRLERİ
▪Halit Fahri Ozansoy
▪Orhan Seyfi Orhon
▪Yusuf Ziya Ortaç
▪Enis Behiç Koryürek
▪Semih Fırat
▪Faruk Nafiz Çamlıbel
ŞİİR ANTOLOJİLERİ
Öğretmenlerin ve ana-babaların çocukların şiir okuma ve ezberleme ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ihtiyacı en kısa yoldan karşılayacak eserlerin özel olarak düzenlendiği şiir antolojileridir.
MASAL VE ŞİİR ARASINDAKİ İLİŞKİ
Masal ile şiir yan yana yürüyen iki tür gibidir. Masal şiiri besler. Masalların olağanüstü dünyası çocuk şiirine kaynaklık eder. Çocukluk çağında çocuk, oyundan masala geçerken kendini masal kahramanı gibi hisseder.
Masal ile şiiri yakınlaştıran dünyaca ünlü masal şairleri; Beydaba, Aisopos, Anderson, Perrault ve La Fontaine dir.
Çocuk şiiri sadece masal anaforundan ve hayalden beslenmez gerçekler dünyası da şiirle çocuğa sunulmalıdır.
ŞİİR OKUMA
- Öğretmenlerin dikkat etmesi gereken hususlar;
- Sınıfta okunan şiirlerin çocukların hayat tecrübelerine, ilgi, ihtiyaç ve kelime haznelerine uygun olması gerekir.
- Okunan veya okutulan şiirlerden çocukların ne anladıklarını öğrenmeye çalışmak, bu konuda ısrarlı sorular sormak doğru değildir.
- Çocuklar şiir ezberlemek için zorlanmamalıdır. Öğretmen şiir ezberlenmesine uygun ortam yaratmalıdır
ÇOCUK ŞİİRİNDE ARANILAN NİTELİKLER
Durum, olay ve düşüncelerin açık ve kısa olarak anlatılması.
Doğa, insan ve cansız varlıklarla ilgili betimlemelerin yalın olması.
Benzetmeler dışında 'istiare' ve 'mecaz' gibi edebi sanatlara pek az yer verilmesi.
Hayal ve duyguların çocukların yaşantılarıyla ilişkili bulunması.
Mısraların kısa, cümle düzeninin doğal ve sözcüklerin anlaşılabilir nitelikleri yansıtması.
Tam ve yarım uyaklardan, ölçüden ve mısra tekrarlarından kaynaklanan bir anlatım ahenginin bulunması.
Çocuklara aile, yurt ve ulus sevgisi aşılamanın yanında onların yaşama gücünü ve sevincini geliştirici nitelikler taşıması.
Düşünce, duygu ve olayların mümkün ise bir beyit ya da bir dörtlükte anlatılmasına özen gösterilmesi.
KUŞLAR (TEVFİK FİKRET)
Kuşlar uçar,
Ben koşarım."
Onların kanatları var,
Benim kanadım kollarım.
Kuşlar kanadını çırpar,
Ben de kolumu sallarım.
Uçun kuşlar, uçun kuşlar,
Hepinizle yarışım var.
Şiir çok uzun olmadığı için çocukları sıkmadan onların okumalarını sağlıyor.
Çocuğun yaşamıyla ilişkilendirilmiş durumda.
Sözcükler yalın, anlaşılır.
Şiirde uyaklarla bir ahenk yakalanmış.
Çocuğa yaşama bağlılık ve yaşama sevinci sade bir anlatımla aşılanmaya çalışılmış.


tag Çocuk Edebiyatı Şiir şiir nedir şiirin tanımı Aliterasyon kafiye Çocuklar La Fontaine Çocuk Şiirleri çocuk şiirlerinin özellikleri Tevfik Fikret Öğretmen

2012-11-24 tarihinde Dosyabak.com tarafından DersNotları Edebiyat kategorisine eklenen bu içerik toplam 3940 kez ve en son 2024-03-17 13:58:18 tarihinde görüntülenmiş.

Çocuk Edebiyatı'nda Şiir Hakkında Yorum Yazın...